Tradycje kulturalne
Mnieby zamek mieć kamienny,
Jak Drubażka szumna!
Jar pod koszar, jak Stos senny,
Jak Litenbar — gumna!
Kwiaty rwać mi na Podskalu,
Paprocie na Graniu;
Na Prechybie łzy z opalu
Zbierać o zaraniu.
Maria Konopnicka
„W Jaworkach"
Uzdrowisko Szczawnica gościło znane osobistości ze świata kultury i nauki: uczonych, pisarzy, poetów, malarzy, aktorów, śpiewaków, przedstawicieli władz państwowych, arystokratów.
W XIX wieku Uzdrowisko leczyło zarówno ciało jak i duszę przyjeżdżających do wód kuracjuszy. Było to panaceum na wszystkie dolegliwości. Ciągnęli tu pierwsi podróżnicy i uczeni – romantycy: Stanisław Staszic, Wincenty Pol, Seweryn Goszczyński i wielu innych, którzy prócz badań naukowych z zakresu geologii, mineralogii, etnografii ulegali fascynacji krajobrazem górskim i ludem tu mieszkającym.
Józef Stefan Szalay zachęcał wszelkich pisarzy do pobytu w Uzdrowisku, a później do przelewania wrażeń na papier. O Szczawnicy pisali: Maria Steczkowska, Deotyma (Jadwiga Łuszczewska), Zygmunt Bogusz Stęczyński, Oskar Kolberg, Wincenty Pol, Ksawery Prek.
Sam Szalay napisał dla przyjeżdżających „Przewodnik dla podróżujących do wód szczawnickich" (wydany 1857 i 1859 r.). Opublikował również luksusowy album z 24 widokami Pienin, które własnoręcznie namalował - „Album szczawnickie, czyli nabrzeże Górnego Dunajca w dwudziestu czterech widokach rytowane z natury przez J. Szalaya" z tekstem Szczęsnego Morawskiego.
W połowie XIX wieku odnotowano pobyt hr. Aleksandra Fredry.
Józef Ignacy Kraszewski obserwując życie w Szczawnicy i Krynicy przeniósł je na karty książki zatytułowanej „Wielki nieznajomy".
Henryk Sienkiewicz pracował tu nad powieścią „Wiry" (1909).
Maria Konopnicka w cyklu pt. „W górach" zawarła trzy wiersze „Na Czorsztynie", „W Jaworkach" i „Dunajec" (1875). Stały się one jej debiutem poetyckim.
Adam Asnyk wielokrotnie bawił w Uzdrowisku. Przeżył tu piękne uczucie do Anieli Grudzińskiej, rezultatem którego był cykl wierszy „Gdybym był młodszy", „Z podróży Dunajcem" „Karmelkowy wiersz" (1868).
Przyjeżdżali również pisarze, jak: Cyprian Kamil Norwid, Bolesław Prus, Gabriela Zapolska i Kazimierz Przerwa Tetmajer, Antoni Edward Odyniec.
Jak również malarze: Jan Matejko, Wojciech Gerson i Henryk Siemiradzki.
W 1884 roku Akademia Umiejętności wybudowała Dworzec Gościnny (Kursalon), który miał być centrum kultury. Urządzano bale, na których tańczono polskie tańce, a dochody z nich zawsze przeznaczano na szczytny cel. Czytelnia dysponowała ponad 30 czasopismami, biblioteka bogatymi zbiorami, była sala teatralna i fortepianowa. Na scenie grywały grupy teatralne z Krakowa i Lwowa czasami z Warszawy i Poznania. W Dworcu tętniło życie kulturalne i artystyczne.
Na deskach Dworca występowali, m. in: Helena Modrzejewska, Mieczysław Frenkiel, Aleksander Zelwerowicz, Stefan Jaracz, Juliusz Osterwa, Kazimierz Opaliński.
Do stałego rytuału należało kwestowanie. Zwracano się wówczas do znanych osób żeby poprowadziły kwestę. Henryk Sienkiewicz np. kwestował na szkołę i na zakup książek dla góralskich dzieci, na pomoc dla uczniów i na Straż Ogniową.
W okresie międzywojennym w zdrojowisku tworzyły się samoistnie wokół wybitnych osobistości, liczne saloniki literackie i artystyczne.
Salonik prof. Juliusza Edwina Kleinera (historyka i teoretyka literatury) w willi „Marta" gdzie przesiadywali: Stanisław Wasylewski (autor powstałego w Szczawnicy zbioru opowiadań „Pod urokiem zaświatów", których tematem są wirujące stoliki, czyli seanse spirytystyczne), Adolf Nowaczyński, Henryk Zbierzchowski, Jan Wiktor, Karol Frycz, Stanisław Ignacy Witkiewicz - Witkacy, Ada Sari, Ewa Bandrowska-Turska.
Wraz z rozwojem talentu pisarskiego Jana Wiktora w jego saloniku w willi Szalayów zaczęli spotykać się literaci m.in. Władysław Orkan.
W domu malarza Antoniego Kozakiewicza i w domu fotografa Awita Szuberta utworzył się salonik przyciągający grono malarzy: Jan Matejko, Henryk Siemiradzki, Leon Wyczółkowski, Wojciech Kossak, Jan Styka, Walery Eliasz Radzikowski, Antoni Gramatyka, Władysław Ostrowski.
W okresie okupacji życie kulturalne prowadzone było w wielkiej konspiracji.
W willi „Modrzewie" w saloniku Stefana Swieżawskiego – historyka filozofii, w latach 1943-44 gromadziła się młodzież pochodząca z rodzin uchodźców, którzy z całej Polski przybywali tu szukając schronienia. Stefan Swieżawski prowadził dla nich wykłady filozoficzno-religijne. Odbywały się tam także spotkania profesorów z Uniwersytetu Poznańskiego i Lwowskiego, przebywających wówczas w okupowanym uzdrowisku.
Działalność kulturalna w zdrojowisku była na tyle istotnym elementem jego istnienia, iż stanowiła również o jego klasie i pozycji na mapie kulturalnej kraju.
Miejscowość
Położona u stóp Pienin i Beskidu Sądeckiego Szczawnica jest, bez wątpienia, jednym z najpiękniejszych miejsc regionu. Miejscowość jest znana ze swojego znakomitego mikroklimatu oraz czystego powietrza, które sprzyja poprawie zdrowia i kondycji górnych dróg oddechowych. Jednak największy rozgłos Szczawnica zawdzięcza leczniczym właściwościom bijących tu wód mineralnych, zwanych przez górali szczawami. To od nich pochodzi nazwa miejscowości.
Od lat przyjeżdżający tutaj turyści zachwycają się niezwykłym pięknem tego miejsca i cieszą panującą tu atmosferą oraz serdecznością mieszkańców. Liczni kuracjusze korzystają z właściwości unikatowych na światową skalę, źródeł wód mineralnych, którymi są szczawy wodorowęglanowe, sodkowe, jodkowe bogate w sole mineralne i liczne mikroelementy. Dzięki nim Uzdrowisko specjalizuje się w leczeniu chorób dróg oddechowych, schorzeń alergicznych oraz schorzeń układu ruchu.
Szczawnica o każdej porze roku oferuje odwiedzającym ją turystom i kuracjuszom szereg atrakcji.
Zimą jest to idealne miejsce dla pasjonatów białego szaleństwa. Latem, wiosną i jesienią Szczawnica zaprasza amatorów wycieczek górskich, miłośników spływów kajakowych oraz wszystkich szukających bliskiego kontaktu z naturą.
Na przyjeżdżających do Uzdrowiska czeka również urozmaicona oferta noclegowa, a w tym pięciogwiazdkowy Modrzewie Park Hotel, który sprosta największym wymaganiom i oczekiwaniom przybyłych gości. Wypoczywając w Uzdrowisku można skorzystać także z bogatej oferty turystycznej i licznych atrakcji kulturalnych i artystycznych. Dworek Gościnny, niegdyś „pieniński salon”, to dzisiaj zachwycające swoją architekturą i możliwościami technicznymi centrum kulturalno-artystyczne, oferujące repertuar na miarę europejskich scen.
Szczawnica słynie także z wyśmienitych potraw opartych na regionalnych recepturach, a lokalne sery i miody zachwycają bogactwem smaków. Tradycyjne karczmy i restauracje z lokalnymi przysmakami przyciągają największych smakoszów.
Kultura dziś
Fundacja Andrzeja Mańkowskiego bazuje na działalności kulturalnej prowadzonej od 2008 przez środowisko związane z firma Thermaleo i rodziną Mańkowskich. Obecni właściciele kurortu od zawsze podkreślali potrzebę dbania o dziedzictwo kulturowe Królowej Polskich Wód oraz inicjowania, wspierania i rozwijania wartościowych przedsięwzięć kulturalnych.
Do tej pory podjęto wiele inicjatyw finansowanych ze środków własnych Spółki Thermaleo, służących rewitalizacji pienińskiego kurortu, popularyzowaniu kultury i sztuki, promowaniu lokalnego dziedzictwa i edukacji kulturalnej oraz współpracy ze znakomitymi artystami z kraju i zagranicy.
Galeria Pijalni Wód Mineralnych - www.szczawnica-galeria.pl 
Od 2008 roku odbyło się tu ponad 30 wystaw czasowych, wernisaże, wykłady, promocje książek etc. Wystawiają tu lokalni twórcy (współpraca z Towarzystwem Przyjaciół, Sztuk Pięknych w Szczawnicy, SAP - Stowarzyszenie Artystów Pienińskich), młodzi artyści profesjonalni z różnych ośrodków: Kraków (Stanisław Kołodziejski), Katowice (Kornel Wilczek), Poznań (Roma Rymszewicz Ranz) oraz utytułowanych i uznanych twórców: Michał Suffczyński, Rosław Szaybo, Dorota Roqueplo.
Galeria współpracuje z wieloma instytucjami i organizacjami, takimi jak: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Pieniński Park Narodowy, Konsulat Amerykański w Krakowie, Stowarzyszenie Muzyczna Owczarnia.
Bardzo ważnym aspektem jest współpraca z Muzeum Pienińskim w Szczawnicy, które przygotowuje na potrzeby Galerii świetnie udokumentowane, edukacyjne wystawy etnograficzne i dotyczące lokalnej historii.
Muzeum Uzdrowiska - www.szczawnica-muzeum.pl
Działa od 2010 roku. Prezentowane są tu wystawy stałe: "Z historii uzdrowiska", "Jak do Szczawnic Podróżowano", "Stadniccy w Szczawnicy". Muzeum organizuje lekcje muzealne dla dzieci młodzieży i seniorów. Współpracuje z krakowskim oddziałem IPN organizując wykłady i wystawy historyczne.
Muzeum zajmuje się pozyskiwaniem, magazynowaniem i katalogowaniem eksponatów, dokumentów związanych z historią kurortu.
Dworek Gościnny - www.dworekgoscinny.pl
Otwarty w 2011 roku. Nawiązuje do tradycji XIX wiecznego Kursalonu tzw. Dworca Gościnnego.
W tym wyjątkowym obiekcie organizowane są różnorodne wydarzenia rozrywkowe, kulturalne i artystyczne we współpracy z organizacjami i impresariatami z różnych części Polski.
Na scenie głównej Dworku odbyło się wiele prestiżowych wydarzeń - spektakli, koncertów, recitali z udziałem wybitnych artystów, takich jak: Jarosław Śmietana, Zespół Pieśni i Tańca Śląsk, Grażyna Szapołowska, Jerzy Bończak, Tomasz Kot.
W lipcu 2013 miała miejsce światowa premiera programu Nigela Kennedy’ego: „Bach to the future”.
W Dworku odbywają się także wydarzenia międzynarodowego festiwalu „Barokowe Eksploracje”, organizowanego we współpracy ze stowarzyszeniem Szczawnicki Chór Kameralny.
Stałe miejsce w repertuarze zajmuje, wykonywana przez Zespół im. Jana Malinowskiego, sztuka regionalna „Wesele góralskie” - cenne świadectwo autentycznych, unikatowych tradycji lokalnych.
Inne projekty kulturalne od 2008 roku to:
- Festiwal Baśni i Bajki – wydarzenie łączące dobrą zabawę z edukacją, organizowane we współpracy z placówkami edukacyjnymi i dużym zaangażowaniem dzieci i młodzieży. Tematy dotychczasowych edycji to „Smoki”, „Dżungla”, „Odkrywcy”.
- Świąteczny Kiermasz Pieniński - okazja do promocji i nabycia oryginalnego, regionalnego rękodzieła.
- Kwartalnik "Polski Region Pieniny” - współpracujący z dziennikarzami, znawcami regionu, naukowcami (etnografia, botanika, archeologia, historia sztuki) przybliża w sposób niezwykle atrakcyjny i unikatowy region pieniński. (http://polskiregion.pl)